Olkusz posiada doskonałe położenie komunikacyjne, kolejowe i drogowe: zlokalizowany jest pomiędzy dwoma wielkimi ośrodkami gospodarczymi, naukowymi i kulturalnymi tj. aglomeracją krakowską i katowicką, przez miasto i gminę przebiega trasa Nr 94, droga na szlaku Olszyna - Przemyśl, w rejonie krzyżujących się szlaków komunikacji dróg krajowych północ-południe i wschód-zachód, w odległości 20 km od miasta przebiega działający już odcinek autostrady A- 4 łączącej Katowice z Krakowem, dobrze rozwinięta linia kolejowa kierunku wschód-zachód z bezpośrednim połączeniem międzynarodowym relacji Zgorzelec- Medyka, przez miasto przebiega linia kolejowa hutniczo-siarkowa stanowiąca szerokotorowy układ transportowy w relacji Olkusz - Hrubieszów - Moskwa - Magnitogorsk, Odległość do przejść granicznych w Chyżnem, Cieszynie i Łysej Polanie wynosi ok.150 km, Medyki - 300 km, a do Zgorzelca - 350 km.
Połączenia komunikacyjne Olkusza uzupełniają lotniska regionalne w Katowicach- Pyrzowicach i Krakowie- Balicach, odległe od miasta o ok. 40 kilometrów. Dysponują one regularnymi połączeniami z krajowymi i międzynarodowymi portami lotniczymi umożliwiając szybką komunikację praktycznie z całym światem. W mieście i w gminie nastąpiła zdecydowana poprawa stanu systemu telekomunikacyjnego.
Infrastruktura techniczna miasta i gminy jest stale rozbudowywana i modernizowana w celu zaspokojenia rosnących potrzeb mieszkańców i dostosowania ich stanu do wymogów współczesności. Trwa rozbudowa i modernizacja sieci gazowych, kanalizacyjnych i wodociągowych. Dogodne warunki komunikacyjne nie są jedynym atutem miasta. Olkusz leży w jednej z piękniejszych części Polski. Natura obdarowała ten region szczodrze.
Przez gminę przebiegają następujące szlaki turystyczne: Orlich gniazd, Warowni Jurajskich, Powstańców 1863 roku, Gwarków, Pustynny, Partyzancki, Krajoznawczy, jak również trasa rowerowa: Olkusz- Rabsztyn- Jaroszowiec- Golczowice- Chechło- Klucze -Bogucin Duży- Bogucin Mały- Olkusz o długości 33 km.Olkusz- Klucze - Hutki - Knaki - Zamek Ogrodzieniec - Olkusz - 50 km. Olkusz - Dolina Kanki - ok 30 km
Wszystkie związane są z centralnym położeniem miasta w ciągnącym się od Krakowa przez Olkusz po Wieluń- Zespole Jurajskich Parków Krajobrazowych, ekologiczno-kulturowym systemie obszarów chronionego krajobrazu.
Występuje tu wiele skamieniałości dawnych organizmów - amonitów, z których pozostały spiralne skorupy o średnicy od kilku do kilkunastu centymetrów, małży, jeżowców, ślimaków, gąbek oraz belemitów. Jednym z europejskich fenomenów flory tych obszarów jest ilość i zróżnicowanie roślin tu występujących. W lasach spotkać można około 1600 gatunków roślin naczyniowych. Warto zwrócić uwagę na endemity i relikty. Te ostatnie reprezentuje na jurze aż 60 gatunków, między innymi: chaber miękkowłosy i omieg górski. Nie możemy też nie wspomnieć o występujących na jurze 300 gatunkach roślin kserotermicznych.
Świat zwierząt reprezentowany jest przez przedstawicieli wszystkich grup systematycznych. Występuje tu między innymi 200 gatunków ptaków, 50 gatunków ssaków, 14 gatunków płazów oraz 7 gatunków gadów. Jura to również bogactwo owadów i bezkręgowców. Te ostatnie reprezentowane są przez przedstawicieli zarówno wschodniej jak i zachodniej części kontynentu Euroazjatyckiego..
Mając na uwadze, że ponad 60 proc. powierzchni gminy stanowią tereny wchodzące w skład Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych łatwo tu spotkać wiele spośród jurajskich ciekawych obiektów przyrodniczych. Już na północ od dwupasmowej szosy Katowice - Olkusz rozciąga się obszar- pomnik przyrody o nazwie Sasanka.
W naturalnej rzeźbie krajobrazu dominują formy eoliczne, stworzone przez wiatry szczególnie silnie wiejące tu kilkanaście tysięcy lat temu, pod koniec epoki lodowcowej: faliste powierzchnie piasków pokrywowych i wiele drobnych, nieregularnych wydm. Nieopodal rosną płaty boru sosnowego, w którym spotkać można drzewa mające 80-140 lat. W runie dominują gatunki trawiaste oraz krzewinkowe. Na uwagę zasługują: widłaki, storczyki (kruszczyk szerokolistny i rdzawoczerwony), korzeniówka pospolita. W pobliskich, rzadkich laskach runo ma charakter prawie wyłącznie trawiasty. Osobliwościami florystycznymi, w tym gatunkami chronionymi są, m.in. sasanka, dziewięćsił, głowienka. Już od wczesnego średniowiecza prowadzono tu powierzchniową eksploatację rud srebra i ołowiu. Na płaskiej powierzchni dominują dobrze zachowane wyrobiska i szybiki kopalniane w kształcie regularnych, owalnych zagłębień o głębokości 2,5 - 3 m i średnicy 4-5 m. Dookoła nich są usypane ziemne pierścienie o wysokości do 1 m. Formy te nazywane są warpiami. Na obszarze o powierzchni niespełna 0,5 km2 naliczono ich około 1000, tworzących o specyficzny krajobraz warpiowy.
Olkusz to tradycyjne miejsce wypadowe wycieczek po szlaku Orlich Gniazd, czyli pasie zamków i warowni wybudowanych w XIII i XIV w., rozciągających się od Krakowa do Częstochowy. Jedną z nich był zamek w Rabsztynie. Ruiny gotyckiego zamczyska, jednego z ogniw systemu warownych twierdz, wzniesione zostały na wysokiej wapiennej skale niedaleko od centrum miasta. Natomiast ścieżka dydaktyczna Zespołu Jurajskich Parków Krajobrazowych w pobliskim rezerwacie Pazurek przeniesie zwiedzających w urokliwą krainę pięknych bukowych i jodłowych lasów rosnących pomiędzy wapiennymi ostańcami wyrzeźbionymi przez naturę w fantazyjne kształty. Na tym obszarze spotkać można m.in. tak rzadkie rośliny jak języcznik zwyczajny i czosnek niedźwiedzi.
Położenie oraz zabytkowo-kulturowe i usługowe walory miasta, tworzą rozwojową bazę regionalnego ośrodka obsługi turystyki z koncentracją tej funkcji w strefie centrum miasta, w tym szczególnie w olkuskiej, zabytkowej starówce.
Uzupełniają ją placówki muzealne, pawilon wystawowy oraz zaplecze hotelowe o łącznej pojemności ponad 400 miejsc noclegowych. Wspomagają je liczne restauracje, kawiarnie, bary szybkiej obsługi i sieć handlowa miasta, prezentująca urozmaicony wachlarz standardów usług. Działa tu kilka biur podróży, w tym PTTK, który oferuje także przewodnictwo po mieście, gminie oraz bliższych czy też dalszych, dobrze służących rekreacji i wypoczynkowi, ciekawym- przyrodniczo i turystycznie, okolicom.
Turyści wędrujący Szlakiem Orlich Gniazd przemierzając cieniste bukowe lasy, mijając wapienne skałki - wymarzone do wspinaczki, mogą zejść do jednej z prawie 280 jaskiń znajdujących się na Jurze.
Na północny zachód od miasta rozciąga się Pustynia Błędowska, która jest jedną z większych atrakcji turystycznych Ziemi Olkuskiej. Być może jeszcze komuś uda się tam podziwiać rzadkie zjawisko fatamorgany. Przez środek pustyni płynie Biała Przemsza, nad nurtem której można spotkać piżmaki, a nawet bobry. Piaski Pustyni Błędowskiej w niektórych miejscach osiągają kilkaset metrów głębokości. Długość pustyni na osi wschód - zachód (wzdłuż Białej Przemszy) wynosi ok. 9 km, szerokość od 2 do 3 km, a całkowita powierzchnia ok. 30 km kwadratowych. W części wschodniej pustyni widać otwarte piaski, częściowo porośnięte niską roślinnością, wydmy i pola deflacyjne. Powierzchnia piasków jest na ogół równa, występują jednak na niej wydmy piaszczyste, o wysokości do 5 m (koło dawnego Stawu Jandy nawet do ok. 20 m). Piasek jest przeważnie drobny. Zdarza się też ujrzeć tzw. fulguryty, czyli strzałki piorunowe, to jest rurki ze szkliwa krzemionkowego, powstałe przez stopnienie piasku wskutek uderzenia pioruna. Są też niewielkie eratyki, przyniesione przez lodowiec ze Skandynawii, oraz okruchy skalne, oszlifowane przez piasek do połysku (tzw. lakier pustynny).
Po drodze na pustynię warto zatrzymać się w miejscowości Laski, w gminie Bolesław. Tu w letniskowej wsi, znajduje się grobla stawu, jednego z kilku, które tworzą kaskadę śródleśnych akwenów. W jej pobliżu zobaczyć można niewielki pagórek, gdzie odsłania się lekka, porowata, szara skała. Jeżeli dokładnie przyjrzeć się porom skały, zobaczyć można, że mają one kształt rurek. Są to ślady po łodygach roślin. Bujne trawy i szuwary otaczały źródło, które biło w tym miejscu kilkanaście lub kilkadziesiąt tysięcy lat temu. Na roślinach strącał się z wód węglan wapnia, który z czasem utworzył pokład wapiennej skały osadowej - tzw. trawertynu czyli martwicy wapiennej. Wapienie są zwykle skałami morskimi, a lądowe trawertyny - takie jak ten należą do rzadkości.
Walory turystyczne i wypoczynkowe miasta i gminy Olkusz podnosi atrakcyjne sąsiedztwo Ojcowskiego Parku Narodowego. Ten najmniejszy z polskich parków narodowych na pewno zaliczyć można do najciekawszych. Tu zobaczyć można przepiękną i słynącą z rzadkich roślin Dolinę Prądnika, zwiedzić Grotę króla Łokietka, a na zamku- perle polskiego renesansu, w Pieskowej Skale obejrzeć ekspozycje z zasobów Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.
Równie niezapomnianych wrażeń dostarczyć mogą wizyty w nieodległych od miasta zabytkowych zespołach klasztornych w istniejącym od XIII w, sióstr Norbertanek w Imbramowicach w gminie Trzyciąż, czy też wybudowanym w XVII wieku klasztorze Karmelitów Bosych w Czernej, gdzie w kościele św. Eliasza podziwiać można cudowny obraz Matki Boskiej Szkaplerznej, jak też resztki arkadowego- diabelskiego mostu.
Nie będzie również stratą czasu odwiedzenie Sławkowa, miasta ponoć starszego niż Kraków, gdzie znajdują się m.in. ruiny zamku biskupów krakowskich, który w zamierzeniu miał stać się warownią równą... Wawelowi.