31 lipca olkuszanie uczcili 80. rocznicę Krwawej Środy - dramatycznego wydarzenia, jakie miało miejsce w Olkuszu w 1940 roku. Z tej okazji wiązanki kwiatów pod płytą pamiątkową na olkuskim rynku złożyli: Burmistrz Miasta i Gminy Olkusz Roman Piaśnik, Przewodniczący Rady Miejskiej Jan Kucharzyk oraz przedstawiciele olkuskich organizacji kombatanckich i społecznych. W imieniu Instytutu Pamięci Narodowej oddział w Krakowie kwiaty złożył Michał Masłowski, Naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Krakowie. Po uroczystościach, które z racji na stan pandemii miały skromny charakter, ich uczestnicy otrzymali z rąk burmistrza Romana Piaśnika okolicznościowe broszury wydane z okazji 80. rocznicy Krwawej Środy przy współpracy Urzędu Miasta i Gminy w Olkuszu oraz Instytutu Pamięci Narodowej oddział w Krakowie.
- W tym roku – z racji na okrągłą, 80. rocznicę Krwawej środy – planowaliśmy organizację uroczystości z udziałem mieszkańców, przedstawicieli władz państwowych i wojska. Z powodu trwającego stanu epidemii nie możemy się spotkać, aby wspólnie uczcić pamięć ofiar Krwawej środy. Ale to nie znaczy, że o nich nie pamiętamy. Wydarzenia, które przeszły do historii jako Krwawa środa, były pierwszą masową akcją pacyfikacyjną na terenie Olkusza i ziemi olkuskiej, do jakiej doszło podczas okupacji. – mówi burmistrz Roman Piaśnik.
W ramach obchodów 80. rocznicy Krwawej środy, dzięki współpracy Urzędu Miasta i Gminy w Olkuszu z krakowskim oddziałem Instytutu Pamięci Narodowej została opracowana i wydana drukiem broszura „Krwawa środa 1940 w Olkuszu (wybór źródeł)”. Na 30 stronach broszury, poza krótkim wprowadzeniem można zapoznać się z kilkunastoma relacjami ofiar i świadków tych tragicznych wydarzeń. W broszurze zostały także zamieszczone archiwalne fotografie ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK w Olkuszu. Broszurę w formie pliku pdf można pobrać tutaj.
Kilkanaście osób wzięło udział w piątkowym, bezpłatnym spacerze historycznym „Krwawa środa 1940 – pamiętamy” zorganizowanym w ramach wznowionej po kilkumiesięcznej przerwie akcji Olkuskie Spacery Historyczne 2020. Spacer był wydarzeniem towarzyszącym obchodom 80. rocznicy Krwawej środy. Uczestnicy spaceru spotykali się pod Punktem Informacji Turystycznej MSiT, gdzie otrzymali okolicznościowe broszury wydane z okazji 80. rocznicy Krwawej Środy przy współpracy Urzędu Miasta i Gminy w Olkuszu oraz Instytutu Pamięci Narodowej oddział w Krakowie. Następnie przeszli pod obeliski upamiętniające rozstrzelanie 16 lipca 1940 roku na Parczach dwudziestu Polaków. Stamtąd przeszli na olkuski rynek, starając się odnaleźć miejsca, jakie zostały uwiecznione na archiwalnych fotografiach dokumentujących te tragiczne wydarzenia. Zobaczyli także płytę upamiętniającą Krwawą środę. Spacer został zorganizowany przez Urząd Miasta i Gminy w Olkuszu oraz Światowy Związek Żołnierzy AK – koło Olkusz. Swoją wiedzą z uczestnikami spaceru dzielili się: historyk – regionalista, pracownik olkuskiego magistratu oraz Konrad Kulig, Mateusz Radomski i Marcin Pawlik ze Światowego Związku Żołnierzy AK. Szczegółowe informacje o całej akcji można znaleźć na stronie internetowej olkuskiego magistratu w zakładce „Olkuskie Spacery Historyczne 2020”. Ulotki z całorocznym programem akcji można otrzymać w Urzędzie Miasta, olkuskim Punkcie Informacji Turystycznej MSiT, a także w olkuskich muzeach i bibliotekach. Szczegółowe informacje dotyczące spacerów można uzyskać w Punkcie Informacji Turystycznej MSiT w Olkuszu (ul. Floriańska 8), tel. 32 6421926, Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie obsługi JavaScript..
Zachęcamy także do obejrzenia filmu poświęconego Krwawej środzie, jaki przed kilkoma laty został zrealizowany przez Klub Historyczny im. Armii Krajowej w Olkuszu. Link do filmu.
Dwudziestu straconych
Krwawą Środę poprzedziły wydarzenia, do jakich doszło w nocy z piętnastego na szesnastego lipca 1940 roku, kiedy do położonej na Parczach wilii doktora Juliana Łapińskiego wtargnął włamywacz. Zaskoczony przez zakwaterowanego tam niemieckiego funkcjonariusza oddał w jego kierunku śmiertelny strzał. W odwecie 16 lipca Niemcy rozstrzelali na Parczach dwudziestu Polaków, piętnastu osadzonych w Mysłowicach więźniów i pięciu olkuszan. Potem spalono dom doktora Łapińskiego.
Krwawa środa
Dalszym ciągiem akcji odwetowej były wydarzenia, do jakich doszło niespełna dwa tygodnie później. W nocy z 30 na 31 lipca 1940 roku miasto zostało otoczone kordonami policji, SS i żandarmerii. Już od około godziny 3 w nocy wywlekano z domów wszystkich mężczyzn w wieku od 14 do 55 lat. Zostali spędzeni na rynek olkuski oraz na place przy szkole powszechnej (obecnie Szkoła Podstawowa Nr 1) i Kasie Chorych (obecnie Starostowo Powiatowe), szkole rzemieślniczej (obecnie Zespół Szkół Nr 1), a także na rynek czarnogórski (obecnie Skwer) i pusty plac pomiędzy ulicą Żuradzką i linią kolejową. Tam byli bici, maltretowani i poniżani przez Niemców. Ze szczególnym okrucieństwem traktowano olkuskich Żydów. Podczas próby ucieczki został zastrzelony Tadeusz Lupa, pracownik olkuskiego magistratu. Ciężko pobity został olkuski Żyd nazwiskiem Majer, posiadający obywatelstwo USA. Według niektórych relacji został zabity. Około dwunastu ciężko pobitych mieszkańców Olkusza wywieziono do więzienia w Sosnowcu. Akcja zakończyła się około godziny 14-15. Jak wynika z relacji, część ofiar Krwawej środy zmarło w następnych dniach.
Fot. arch. Muzeum Regionalne PTTK w Olkuszu